HISTORIA KOŚCIOŁA I PARAFII
Budynek wzniesiono około 1895 r. przez władze carskie. Służył dla potrzeb religijnych stacjonującego w koszarach 11 Pułku Ułanów Charkowskich. Po odzyskaniu niepodległości przez Białystok w 1919 r. w koszarach ulokowano polskie oddziały wojskowe. Opuszczoną świątynię przystosowano do sprawowania kultu w obrządku łacińskim, ustanawiając ją garnizonową kaplicą filialną pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika, patrona 10 Pułku Ułanów Litewskich.
W 1927 r. erygowano parafię wojskową, obejmującą powiaty: białostocki, szczuczyński i wysoko-mazowiecki. Tym samym podniesiono kaplicę do rangi kościoła parafialnego. Od 3.10.1927 r. do wybuchu II Wojny Światowej proboszczem parafii był ks. Teofil Wdzięczny. W 1938 r. konsekracji Kościoła i ołtarza głównego dokonał bp. Józef Gawlina, ordynariusz polowy Wojska Polskiego. W czasie II Wojny Światowej kościół zdesakralizowano. Uszkodzono mury świątyni oraz zniszczono jej wnętrze łącznie z ołtarzami i otaczanym czcią wiernych obrazem św. Stanisława, namalowanym przez Majora Bucholca. Obraz ten umieszczony był w ołtarzu głównym. Budynek wykorzystywano na stajnię dla koni oraz inne cele wojsk niemieckich i rosyjskich.
Po zakończeniu wojny naprawiono uszkodzone mury kościoła oraz przystosowano zniszczone wnętrze do ponownego sprawowania kultu, umieszczając w nim trzy ołtarze: św. Stanisława (z obrazem Ostatniej Wieczerzy oraz św. Stanisława i św. Kazimierza), Matki Bożej i św. Antoniego, a także ambonę i balaski. We wczesnych latach powojennych funkcjonowała jeszcze parafia wojskowa, w której posługiwali ks. Wiktor Kłosowicz i ks. Michał Łabiak. W 1952 r. zakończyli pełnienie posługi przy kościele duszpasterze wojskowi. Następnie do 1958 nabożeństwa sprawowano jedynie w niedziele i święta przez ks. Albina Radziwona i ks. Antoniego Zabielskiego z parafii farnej.
1958 r. bp Adam Sawicki erygował przy kościele rektorat, mianując pierwszym rektorem ks. Franciszka Wilczewskiego. Jego staraniem zakupiono m. in. 23-głosowe organy piszczałkowe oraz ważący ponad 600kg dzwon pw. Matki Bożej Królowej Polski. W latach 1968-1969 rektorem kościoła był ks. Piotr Wasiucionek, natomiast od 1969 ks. Mieczysław Stopczyński. Na początku lat 70-tych dokonano zmian we wnętrzu kościoła, usuwając ołtarz główny, ołtarze boczne, ambonę oraz balaski. Ustawiono drewniany ołtarz posoborowy, pancerne tabernakulum oraz jesionową chrzcielnicę. Od 1973 r. prowadzone są własne księgi metryczne.
Dekret erekcyjny Parafii pw. Św. Stanisława BM. został wydany przez Bp. Henryka Gulbinowicza, administratora apostolskiego archidiecezji w Białymstoku, 8 maja 1975 r. Wszedł on w życie 11 maja 1975 r. Parafia została wydzielona z terenu parafii katedralnej, parafii św. Rocha oraz parafii św. Antoniego w Niewodnicy. Obejmowała całe osiedle Nowie Miasto oraz Hryniewicze, Kleosin i PGR Ignatki. Pierwszym proboszczem parafii został dotychczasowy rektor, ks. Mieczysław Stopczyński. Jego staraniem wybudowano plebanię oraz dom katechetyczny przy ul. Nowej.
Po przejściu na emeryturę ks. Stopczyńskiego w 1989 r., nowym proboszczem został ks. Antoni Łuszcz. 11.01.1990 r. budynek kościoła, wydzielony z terenu wojskowego, stał się własnością parafii. W kolejnych latach wybudowano plebanię na terenie przykościelnym. W 1999 r. wykonano polichromię wnętrza, przedstawiające Ukrzyżowanie Chrystusa, wskrzeszenie Piotrowina, męczeństwo św. Stanisława oraz portrety polskich świętych i przestawienia czterech ewangelistów. Projekt zrealizowała Agnieszka Andrzejczak.
Po nagłej śmierci ks. Łuszcza w 2002 r. kolejnym proboszczem parafii został ks. Jerzy Raczkowski. Podczas posługi ks. Raczkowskiego uporządkowano oraz wyłożono kostką brukową plac przykościelny oraz wykonano nowe ogrodzenie terenu. Po przejściu na emeryturę ks. Raczkowskiego w 2010 r. nowym proboszczem został ks. Romuald Kułak. W ostatnich latach przeprowadzono remont dachu kościoła, wymianę wszystkich okien, odnowienie polichromii, generalny remont organów oraz zmianę wystroju prezbiterium. Ustawiono nowy, marmurowy ołtarz mszalny, ołtarz przy tabernakulum wraz z nastawą oraz chrzcielnicę.
Uroczystego poświęcenia kościoła i ołtarza dokonał Abp Tadeusz Wojda SAC 6.05.2018 r. W 2019 r. erygowano przy kościele kaplicę wieczystej adoracji Najświętszego Sakramentu pw. bł. Jerzego Popiełuszki. Codzienna i całodzienna adoracja rozpoczęła się 15 marca 2020 r.
Oprac.: ks. Karol Dzierżek
Źródła:
- Schematyzm Archidiecezji Białostockiej (2019)
- Dekret erekcyjny parafii św. Stanisława BM w Białymstoku z 8 maja 1975 r.
- Urszula Kraśnicka, Duszpasterstwo wojskowe na terenie Dowództwa Okręgu Korpusu III Grodno w latach 1918-1939, Archiwum Muzeum Wojska w Białymstoku.
- Ks. Mieczysław Paszkiewicz, Krótka relacja o Kościele i Parafii św. Stanisława Biskupa na Nowym Mieście w Białymstoku (1919-1981), w: Wiadomości Kościelne Archidiecezji w Białymstoku
- Białostocki Garnizon Wojskowy 1919-1939 – Katalog Zbiorów Muzeum Wojska w Białymstoku